Pytanie nadesłane do redakcji
Jakie leki są najlepsze na astmę dla dziecka 14-letniego i jak powinno się je dawkować? Jakie powinno być postępowanie pielęgnacyjne, kiedy ma duszności i ta duszność się nasila?
Odpowiedziała
dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie
W leczeniu astmy stosuje się dwie grupy leków:
Do pierwszej grupy leków wykorzystywanych w leczeniu astmy należą leki o działaniu przeciwzapalnym do których zalicza się glikokortykosteroidy oraz leki antyleukotrienowe.
Lekami o najskuteczniejszym działaniu przeciwzapalnym są wziewne glikokortykosteroidy. Należą do nich: Beklometazon, Budesonid, Furoinian mometazonu, Propionian fluticasonu, Cyclezonid.
Leki antyleukotrienowe cechują się mniejszą skutecznością w porównaniu z glikokortykosteroidami. Przedstawicielem tej grupy jest Montelukast stosowany głównie u dzieci, zwykle jako lek dodany do wziewnego glikokortykosteroidu, sporadycznie w monoterapii.
Do drugiej grupy leków wykorzystywanych w leczeniu astmy należą leki rozszerzające oskrzela.
- W leczeniu doraźnym stosuje się tzw. β2-mimetyki krótko działające, np. salbutamol, preparat złożony zawierający β2-mimetyk krótko działający (fenoterol) w połączeniu z krótko działającym lekiem antycholinergicznym (bromkiem ipratropium), rzadziej krótko działający lek antycholinergiczny (bromek ipratropium).
- W leczeniu przewlekłym, jako lek dodany do wziewnego glikokortykosteroidu, zaleca się β2-mimetyk o przedłużonym działaniu (salmeterol lub formoterol). W niektórych sytuacjach do wymienionych leków dodaje się preparaty teofiliny długo działającej, glikokortykosteroidy systemowe (zazwyczaj podawane doustnie, rzadziej dożylnie).
- W ciężkiej astmie spełniającej kryteria włączenia do leczenia stosuje się preparat zawierający przeciwciała anty-IgE.
Poza wymienionym leczeniem objawowym w niektórych postaciach astmy alergicznej można rozważyć immunoterapię.
Polscy chorzy na astmę mają obecnie dostęp do najnowocześniejszych preparatów stosowanych również w innych państwach. Dzięki bardzo dużej refundacji leki są dostępne dla każdego chorego.
Dobór leku i jego dawki jest zależny od wielu czynników, przede wszystkim od występujących objawów chorobowych i ich częstotliwości.
Pod uwagę bierze się:
- częstość występowania kaszlu, świszczącego oddechu, dyskomfortu oddechowego
- częstość wybudzeń z powodu objawów choroby
- tolerancję wysiłku
- pogorszenie jakości życia chorego (związanej z objawami choroby)
- liczba przyjmowanych dawek krótko działających β2-mimetyków.
W ocenie kontroli choroby przydatny jest test kontroli astmy, oraz pomiar PEF (szczytowy przepływ wydechowy) parametry możliwe do samodzielnego monitorowania przez chorego.
Innym niezwykle ważnym czynnikiem uwzględnianym przy doborze leku jest umiejętność wykonania przez pacjenta odpowiedniego przepływu wdechowego pozwalającego na pokonanie oporu wewnętrznego inhalatora, co wpływa na prawidłowe przyjęcie leku.
Uwzględnia się także preferencje pacjenta. Pacjent decyduje czy chce przyjmować lek w postaci nebulizacji, inhalatora aerozolowego (przy lub bez użycia komory inhalacyjnej) czy inhalatora (którego?) suchego proszku. Czynnikiem ograniczającym wybór konkretnego preparatu może być rejestracja leku (niektóre preparaty są zarejestrowane do leczenia pacjentów powyżej 18. rż.).
Decyzję o zastosowaniu leku należy podjąć dopiero po przeanalizowaniu wszystkich wymienionych czynników.
Leczenie jest łatwiejsze, jeżeli wszystkie zalecone preparaty występują w takich samych typach inhalatorów.
Zaostrzeniom astmy zapobiega:
- unikanie kontaktu z czynnikami przyczynowymi (alergeny)
- ochrona przed zakażeniami (wskazane szczepienia przeciw grypie)
- unikanie czynnego i biernego palenia
Prawidłowe leczenie choroby
Nie należy samowolnie, bez porozumienia z lekarzem, rezygnować z przyjmowania leków!
W przypadku wystąpienia zaostrzenia chory powinien zwiększyć liczbę i częstość przyjmowanych dawek β2-mimetyku krótko działającego.
W ciężkim zaostrzeniu zazwyczaj podaje się 2-4 dawek salbutamolu:
- jeśli po 15 minutach nie stwierdza się zmniejszenia nasilenia objawów, chory powinien przyjąć kolejne 2-4 dawki β2-mimetyku krótko działającego,
- brak poprawy po kolejnych 15 minutach jest wskazaniem do podania kolejnych 2-4 dawek wziewnego leku doraźnego oraz dodatkowego przyjęcia doustnego glikokortykosteroidu lub 4 dawek dotychczas przyjmowanego glikokrtykosteroidu wziewnego oraz do bezzwłocznego skontaktowania się z lekarzem (pogotowie, przychodnia, izba przyjęć).
W sytuacjach mniej dramatycznych najczęściej wystarcza włączenie na okres około 7 dni stałego podawania leku doraźnego (β2-mimetyku krótko działającego) zwykle 3 razy w czasie doby oraz zwiększenie dawki wziewnego glikokortykosteroidu.
Chory w możliwie krótkim czasie powinien zostać zbadany przez lekarza rodzinnego lub specjalistę pulmonologa, alergologa.
Piśmiennictwo:
Droszcz W., Grzanka A.: Astma u młodzieży i dorosłych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.Fal A. M.: Alergia, choroby alergiczne, astma. Tom I. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
Kupryś-Lipińska I., Kuna P.: Jak stopniowo redukować leczenie u chorych z dobrze kontrolowaną astmą? Terapia. Alergologia. 2012; 4(271): 19-22.
Światowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji astmy. Medycyna Praktyczna. Wydanie Specjalne. 2008/1