Oficjalna, medyczna definicja astmy jest dość skomplikowana, przeznaczona dla lekarzy. Ale – wbrew pozorom – jest ona bardzo przydatna dla chorych i warto ją poznać dokładniej – poniżej wyjaśniamy jej znaczenie słowo po słowie.
Definicja
Astma jest heterogenną chorobą, zwykle charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych i występowaniem takich objawów, jak świszczący oddech, duszność, uczucie ściskania w klatce piersiowej i kaszel, o zmiennej częstości i nasileniu, związanych z rożnego stopnia utrudnieniem wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Wyjaśnienie
Przyczyny astmy
W pierwszym zdaniu wyjaśniono przyczynę choroby. Astma to proces zapalny (zapalenie) toczący się w drogach oddechowych. Zapalenie dotyczy przede wszystkim oskrzeli, czyli „przewodów” doprowadzających powietrze do pęcherzyków płucnych. To właśnie stanowi o istocie choroby. Objawy astmy utrudniają życie i leczenie ich ma duże znaczenie. Jednak dopiero usunięcie przyczyny choroby, jaką jest proces zapalny, zapewnia kontrolę astmy i ustąpienie objawów. Ma to duże znaczenie praktyczne, ponieważ leki hamujące proces zapalny (nazywane lekami kontrolującymi chorobę) trzeba przyjmować stale, regularnie, niezależnie od nasilenia objawów astmy.
Objawy
W dalszej części definicji znajduje się opis typowych objawów astmy. Większość chorych zna je aż nazbyt dobrze. Napadom duszności i kaszlu często towarzyszy świszczący oddech oraz uczucie ściskania w klatce piersiowej. Nie u wszystkich chorych występują wszystkie objawy, niekiedy zdarza się, że kaszel jest jedynym objawem astmy (tzw. wariant kaszlowy astmy). Objawy pojawiają się po wysiłku, podczas zdenerwowania, po kontakcie z alergenem (alergeny roztoczy zawarte w kurzu, alergeny kota i inne) i w wielu innych sytuacjach. Najczęściej napady astmy występują w nocy i nad ranem, jednak są chorzy na astmę, którzy nigdy nie mieli napadów nocnych. Warto podkreślić, że u większości chorych można uzyskać kontrolę (opanowanie) choroby, czyli stan, w którym objawy praktycznie nie występują i nie przeszkadzają w codziennym życiu i pracy.
Utrudnienie wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe
Ostatnia część definicji mówi o utrudnieniu wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe (tzw. obturacji oskrzeli) spowodowanego ich zwężeniem. Można je dokładnie ocenić za pomocą spirometrii, a w mniej dokładny, ale prostszy sposób - za pomocą pomiaru PEF.
Zwężenie oskrzeli jest spowodowane nadmiernym skurczem mięśni oskrzeli, a także obecnością śluzu w oskrzelach i obrzękiem ich ścian. To właśnie zwężenie oskrzeli powoduje duszność. Przepływ powietrza przez oskrzela jest wówczas utrudniony i żeby oddychać normalnie, mięśnie wykonują większy wysiłek, który chory odczuwa jako duszność. Przepływ powietrza przez zwężone oskrzela powoduje gwiżdżące i świszczące dźwięki, które lekarz może wybadać, osłuchując płuca. Niekiedy te dźwięki są tak głośne, że słyszy je sam chory. Zwężenie oskrzeli powoduje również uczucie ściskania w klatce piersiowej. Zwiększona ilość śluzu w oskrzelach oraz obrzęk ściany oskrzeli powodują kaszel.
Ważne, aby zapamiętać, że u podłoża astmy leży stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, który można skutecznie leczyć i osiągnąć kontrolę astmy.