×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Objawy astmy: duszności, kaszel, świszczący oddech, uczucie ściskania w klatce piersiowej


Aktualizacja: dr n. med. Małgorzata Bulanda
Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński

Typowe objawy astmy oskrzelowej to występowanie napadów duszności i kaszlu, często w nocy i nad ranem. Pomiędzy napadami większość chorych nie odczuwa żadnych objawów.

Typowe objawy astmy

Objawy astmy mają najczęściej charakter napadowy. Pomiędzy napadami większość chorych nie odczuwa żadnych dolegliwości. Duszność i kaszel ustępują samoistnie albo po leczeniu (zwykle wystarcza przyjęcie szybko działającego leku rozkurczającego oskrzela). U niektórych chorych jedynym objawem astmy jest uporczywy kaszel (mówimy wtedy o tzw. wariancie kaszlowym astmy).

Częstość i nasilenie objawów

Częstość i nasilenie objawów różni się znacznie w zależności od stopnia kontroli (opanowania) astmy. Jeżeli astma jest niekontrolowana, objawy występują nawet codziennie (częściej niż 2 razy w tygodniu), budzą chorego w nocy i utrudniają życie i pracę. Czynność płuc oceniana za pomocą spirometrii lub pomiaru PEF jest często nieprawidłowa (FEV1 lub PEF <80% wartości należnej lub w przypadku PEF <80% wartości najlepszej dla danego chorego). U chorych z niekontrolowaną astmą mogą również występować ciężkie zaostrzenia choroby, wymagające leczenia w szpitalu. Na szczęście u większości chorych leczenie pozwala na osiągnięcie kontroli astmy, zapobieganie objawom i zaostrzeniom choroby. Warunkiem osiągnięcia kontroli astmy jest jednak regularne stosowanie leków przeciwzapalnych (GKS wziewnych).

Astma jest pod kontrolą, jeżeli objawy występują sporadycznie (rzadziej niż 3 razy w tygodniu), napady astmy nie budzą chorego w nocy, nie przeszkadzają w codziennym życiu i nie ma zaostrzeń choroby.

Objawy astmy: duszność

Duszność jest to subiektywne odczucie braku powietrza lub trudności w oddychaniu. W astmie oskrzelowej z powodu zwiększenia oporu oskrzeli ma ona charakter wydechowy. Duszność u pacjentów z astmą występuje tylko w czasie zaostrzenia objawów, zwykle narasta od kilku minut do paru godzin i często z towarzyszą jej świsty. W razie wystąpienia duszności konieczne jest przyjęcie szybko działającego leku rozszerzającego oskrzela, a w przypadku braku poprawy konsultacja z lekarzem.

Objawy astmy: kaszel

Kaszel u chorych na astmę jest zwykle suchy (bez odkrztuszania plwociny). Tylko czasami napad kaszlu kończy się odkrztuszeniem niewielkiej ilości białawej, gęstej plwociny. Kaszlowi często towarzyszy duszność. Niekiedy na początku napadu astmy pojawia się kaszel, który narasta, i w końcu dołącza się duszność i świszczący oddech. Napady kaszlu mogą budzić chorego w nocy. U niektórych chorych kaszel to jedyny objaw astmy. Jest to tzw. wariant kaszlowy astmy. Pamiętaj jednak, że nie każdy przewlekły kaszel jest objawem astmy. Odróżnienie chorób powodujących kaszel nie jest proste. Jeżeli kaszel utrzymuje się przewlekle poza okresem przeziębień, konieczne jest zgłoszenie się do lekarza, który na podstawie objawów może zlecić odpowiednią diagnostykę.

Objawy astmy: uczucie ściskania w klatce piersiowej

Uczucie ściskania w klatce piersiowej najczęściej towarzyszy duszności. Wielu chorych opisuje je, mówiąc o obręczy, która opasuje klatkę piersiową i nie pozwala swobodnie oddychać. Pamiętaj, że ból w klatce piersiowej nie jest objawem astmy! Jeżeli odczuwasz ból w klatce piersiowej, zwłaszcza niezwiązany czasowo z napadami astmy (np. pieczenie za mostkiem, bóle w dolnej połowie klatki piersiowej, ból nasilający się przy głębokich wdechach) zgłoś się do lekarza.

Objawy astmy: świszczący oddech

Świszczący oddech to również objaw towarzyszący duszności. Zwężenie oskrzeli, które jest przyczyną napadu astmy, w większym stopniu utrudnia wydech niż wdech. W czasie napadu wydech może być wyraźnie wydłużony – powietrze z płuc „przeciska” się przez zwężone oskrzela. Mogą temu towarzyszyć świszczące dźwięki. Lekarz ocenia ich obecność i nasilenie podczas osłuchiwania płuc stetoskopem. Niekiedy świsty są jednak tak głośne, że słyszy je sam chory lub nawet jego otoczenie.

Czynniki wywołujące napady astmy

Typowe dla astmy jest występowanie napadów duszności i kaszlu w nocy i nad ranem. Objawy nocne nie występują jednak u wszystkich chorych. Duszność często występuje po wysiłku fizycznym (napad rozwija się zwykle po zakończeniu wysiłku).

Inne czynniki powodujące napady duszności to:

  • u chorych na astmę atopową (o podłożu alergicznym) kontakt z alergenem, na który chory jest uczulony (np. narażenie na kurz, pyłki roślin lub wejście do pomieszczenia, gdzie przebywał kot)
  • czynniki drażniące (np. aerozole, opary farb), które mogą być związane z narażeniem zawodowym
  • stres lub silne emocje
  • dym tytoniowy (palenie czynne lub bierne narażenie na dym tytoniowy)
  • zanieczyszczenia powietrza
  • niektóre leki (np. kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne).

Dłużej trwające zaostrzenia astmy często są spowodowane przez zakażenia wirusowe górnych dróg oddechowych.

U około połowy chorych astma ma tło atopowe, czyli wiąże się z uczuleniem na pospolicie występujące w środowisku alergeny, na przykład pyłki roślin. W takich sytuacjach objawy astmy mogą się nasilać w okresie pylenia (np. wiosną lub wczesnym latem). U niektórych z tych chorych poza okresem pylenia objawy astmy zupełnie nie występują. Chorzy na astmę atopową często mają objawy innych chorób alergicznych, np. nieżytu nosa i zapalenia spojówek. W celu zdiagnozowania uczulenia wykonuje się testy skórne albo oznacza we krwi stężenie przeciwciał IgE-swoistych dla poszczególnych alergenów. Chorzy uczuleni na pyłki roślin powinni zapoznać się z kalendarzem pylenia. Dzięki niemu można sprawdzać, kiedy stężenie pyłków roślin w powietrzu jest największe.

Inne alergeny, które często powodują objawy u chorych na astmę, to alergeny roztoczy kurzu domowego, pleśni, karaluchów oraz kota. Jeżeli przeprowadzone badania wykazały uczulenie na konkretne alergeny, warto pamiętać o metodach unikania narażenia. Są one różne w zależności od alergenu powodującego uczulenie. Jedyną przyczynową metodą leczenia chorób alergicznych jest immunoterapia swoista (odczulanie). W przypadku astmy oskrzelowej spowodowanej alergią na roztocza kurzu domowego jedną z metod leczenia zalecaną przez międzynarodowe grono ekspertów GINA jest odczulanie doustne. Do immunoterapii swoistej kwalifikuje lekarz alergolog po rozważeniu wskazań i wykluczeniu przeciwwskazań. Również przed każdym podaniem szczepionki podskórnej pacjent musi być zbadany, bo infekcja lub zaostrzenie objawów zwłaszcza astmy powodują odroczenie odczulania.

Zakażenia wirusowe dróg oddechowych (przeziębienia) mogą powodować zaostrzenia albo pogorszenie kontroli astmy. Jeżeli przeziębienia trwają dłużej niż 10 dni albo powodują objawy astmy, należy powiedzieć o tym lekarzowi podczas następnej wizyty. Wspólnie możecie ustalić modyfikację leczenia astmy na czas przeziębień, która zapobiegnie niekorzystnym objawom ze strony oskrzeli.

Właściwe leczenie pozwala zapobiec występowaniu duszności i kaszlu powodowanych przez wysiłek. Często konieczne jest profilaktyczne przyjmowanie leku.

Wysiłek jest jednym w częstszych bodźców powodujących wystąpienie objawów astmy, które zwykle pojawiają się tuż po jego zakończeniu. Objawy występują częściej, gdy powietrze jest zimne i suche (dlatego częściej występują, np. podczas uprawiania narciarstwa biegowego, niż podczas pływania na basenie). U niektórych chorych powoduje to niechęć do czynnego trybu życia i uprawiania sportu. To błąd! Wysiłek, czynne, aktywne życie i uprawianie sportu są jak najbardziej wskazane. Właściwe leczenie pozwala zapobiec występowaniu duszności i kaszlu powodowanych przez wysiłek. Często konieczne jest profilaktyczne (przed wysiłkiem) przyjmowanie leku.

Nasilenie objawów astmy

Napady astmy mają różne nasilenie. Niektóre są prawie niedostrzegalne, a te najcięższe mogą prowadzić do zagrożenia życia. Trzeba nauczyć się rozpoznawać ciężkie napady astmy, aby właściwie zareagować. Większość z nas zna swoją chorobę na tyle, że wie, kiedy napad jest ciężki, kiedy nie ustępuje tak szybko, jak zwykle, i potrzebna będzie pomoc lekarza. Większość pacjentów nie ma bardzo ciężkich napadów choroby, dlatego warto zapamiętać kilka objawów, które powinny skłonić do pilnego wezwania pomocy.

Objawy wymagające pilnego wezwania pomocy lekarskiej

  • niemożność wypowiedzenia całego zdania (z powodu duszności można wypowiadać jedynie pojedyncze słowa)
  • zawroty głowy i narastające zamroczenie
  • zmęczenie i narastająca senność
  • brak poprawy i dalsze nasilanie się duszności mimo stosowania szybko działającego leku rozkurczającego oskrzela.

Postępowanie w razie napadu duszności

Podstawową metodą doraźnego radzenia sobie z napadem duszności/kaszlu jest przyjęcie 1–2 wdechów szybko działającego leku rozkurczającego oskrzela. Więcej na ten temat – patrz: Postępowanie w zaostrzeniu astmy.

12.04.2022
Zobacz także
  • Spirometria u chorych na astmę
  • Astma aspirynowa
  • Astma zawodowa
  • Zwierzęta domowe
  • Astma i sport
Wybrane treści dla Ciebie
  • Testy skórne
  • Astma u dzieci - mechanizmy i przyczyny
  • Próba rozkurczowa u chorych na astmę
  • Badania radiologiczne
  • Densytometria u chorych na astmę
  • Alergiczny nieżyt nosa
  • Astma aspirynowa
  • Astma oskrzelowa u dzieci
  • POChP a astma - podobieństwa i różnice
  • Nadwrażliwość na pokarmy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta