Astma nie wybiera. Chorują ludzie niezależnie od wieku, rasy i płci. Na całym świecie na astmę choruje ponad 300 milionów ludzi! Naukowcy oceniają, że w Polsce na astmę cierpi prawie 2 miliony osób, czyli około 5% populacji. Oznacza to, że 1 na 20 osób choruje na astmę. Jest więc nas bardzo dużo!
Częstość występowania astmy w różnych krajach świata jest jednak zróżnicowana. Wynosi ona od mniej niż 2% w Grecji i Albanii do prawie 20% w Irlandii i Nowej Zelandii. Nie wiadomo dokładnie, skąd wynikają tak duże różnice w częstości występowania astmy.
Częściowo może za to odpowiadać podłoże genetyczne, ponieważ skłonność do zachorowania na astmę jest w pewnym stopniu dziedziczona, a częściowo różnice w częstości występowania różnych alergenów oraz stylu życia.
Co ciekawe, dane naukowe pochodzące z bardzo dużego, międzynarodowego badania o akronimie ISAAC wskazują, że różnice w częstości występowania astmy pomiędzy poszczególnymi krajami w ostatnim czasie zaczynają się zmniejszać. Informacje te dotyczą dzieci, ale prawdopodobnie podobne zjawisko da się zauważyć również u dorosłych.
Badania epidemiologiczne
Pisząc na temat częstości występowania astmy, warto wspomnieć o metodach oceny tego zjawiska. Można sądzić, że to bardzo proste - wystarczy zapytać jak najwięcej osób, czy mają astmę. W rzeczywistości to badanie trudne, kosztowne i - niestety - obarczone różnymi błędami.
Jak zatem sprawdzić, ilu Polaków choruje na astmę?
Najlepiej byłoby dokładnie przebadać wszystkich. Można się domyślać, że to byłoby trudne. Trzeba zatem wybrać grupę ludzi, która będzie włączona do badania. Grupa jest tworzona w taki sposób, aby była w miarę reprezentatywna dla społeczeństwa. Po przebadaniu grupy ludzi w supermarkecie mogłoby się jednak okazać, że wśród nich będzie mało chorych, ponieważ osoby ciężko chore pozostały w domu. I przeciwnie, wynik badania przeprowadzonego pośród pacjentów zgłaszających się do przychodni wskazywałby, że w populacji jest bardzo duży odsetek chorych na astmę, ponieważ osoby zdrowe nie zgłaszają sie do przychodni.
Aby uniknąć błędu wynikającego z badania wyselekcjonowanych grup należy wylosować osoby do badania ze spisu całej ludności. Następnie trzeba zadbać, aby na badanie zgodziło się jak najwięcej wylosowanych osób. Trzeba pamiętać o tym, że osoby chore chętniej zgłaszają się na badanie niż zdrowe, częstość występowania choroby w tej grupie może być więc większa niż w rzeczywistości.
W badanej grupie należy identyfikować osoby, które chorują na astmę. Jak to sprawdzić? Dla chorego na astmę pytanie to wydaje się bezsensowne. Wystarczy przecież, by lekarz przebadał dokładnie daną osobę i zlecił kilka badań. I rzeczywiście tak byłoby najlepiej. Jednak takie badania nie są prowadzone, ze względu na wysoki koszt i czasochłonność oraz fakt, że część osób zdrowych w ogóle by się na nie zgłosiła.
Najczęściej w badaniu epidemiologicznym używa się kwestionariuszy. Badani odpowiadają na różne pytania: czy mają objawy astmy lub chorób atopowych, czy chorują na astmę, czy kiedykolwiek rozpoznano u nich astmę.
Niestety, i takie badania obarczone są pewnym ryzykiem błędów. Nie każdy chory na astmę wie o tym, że choruje, i przeciwnie, niektórzy chorzy na inne choroby oskrzeli (np. przewlekłą obturacyjną chorobę płuc - POChP) uważają, że mają astmę. Dlatego dane uzyskane z badań epidemiologicznych nie są w 100% dokładne.
Do czego służą dane epidemiologiczne?
Dane epidemiologiczne dostarczają coraz więcej wiedzy dotyczącej choroby. Porównując częstość występowania astmy i narażenia na czynniki jej ryzyka w różnych rejonach kraju, można hipotetycznie rozważać przyczyny choroby. Ponadto informacje ułatwiają racjonalną organizację opieki zdrowotnej w danym kraju. Zatem, kiedy zadzwoni do nas ankieter albo otrzymamy kopertę z ankietą, warto poświęcić minutę i sprawdzić, czy nie staliśmy się uczestnikami ważnego badania naukowego i czy odpowiadając na pytania, nie przyczynimy się do wspólnego dobra.
Mali i dorośli astmatycy
Na astmę można zachorować w każdym wieku. U małych dzieci choroba jest często trudna do rozpoznania. Dzieci nie mogą dokładnie opisać swoich dolegliwości. Młodsze dzieci nie potrafią również prawidłowo wykonać spirometrii, która pozwala na ocenę czynności płuc. Objawy obturacji oskrzeli w badaniu lekarskim u dzieci nie zawsze świadczą o astmie.
Astma może też wystąpić u osób starszych. Trudno ją wtedy odróżnić od przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, czyli POChP. POChP to równie częsta choroba. Jej główną przyczyną jest palenie tytoniu. Objawy POChP przypominają objawy astmy (mają jednak mniej napadowy i bardziej stały charakter), ale proces zapalny w oskrzelach, który je powoduje, jest odmienny. Rzadko się zdarza, że u danego chorego trudno z całą pewnością stwierdzić, czy choruje on na astmę czy na POChP. Z kolei u innych pacjentów astma i POChP występują razem (np. u chorego na astmę, który przez wiele lat palił papierosy, w podeszłym wieku rozwinie się również POChP).
Astma u osób młodszych częściej ma podłoże atopowe, czyli jest związana z uczuleniem na różne alergeny. Mówimy wtedy o astmie atopowej. U tych pacjentów często współistnieją inne choroby atopowe, czyli alergiczny nieżyt nosa („katar sienny”), atopowe zapalenie skóry czy alergiczne zapalenie spojówek. Jeżeli astma zaczyna się w wieku starszym, częściej nie ma podłoża atopowego. Większość przypadków astmy u dorosłych ma charakter choroby zawodowej (astma zawodowa), wiąże się z narażeniem na różne alergeny i czynniki szkodliwe dla układu oddechowego w miejscu pracy.
Na astmę chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni. U dzieci astma występuje około 2 razy częściej u chłopców, natomiast wśród dorosłych przeciwnie - jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn, chociaż różnica nie jest tak wyraźna jak wśród dzieci. Podejrzewa się, że przyczyną tego mogą być różnice w wielkości płuc i oskrzeli pomiędzy płciami, które zmieniają się wraz z wiekiem.
