×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Podziemne sanatorium

Z dr Katarzyną Kruczak rozmawia Iwona Duraj

Powietrze w Kopalni nie zawiera zanieczyszczeń oraz alergenów, w które obfituje współczesne środowisko naturalne na powierzchni ziemi. Znaczna wilgotność zapobiega niekorzystnemu wysuszaniu błon śluzowych w drogach oddechowych, dzięki czemu ułatwia ich oczyszczanie – o skuteczności leczenia dróg oddechowych w podziemnych wyrobiskach górniczych opowiada dr Katarzyna Kruczak.


Iwona Duraj: Są choroby, z którymi trudno walczyć, a jeszcze trudniej wygrać. Należą do nich m.in. choroby układu oddechowego, w tym choroby alergiczne. Jedną z form leczenia i profilaktyki tych chorób jest pobyt w podziemnym sanatorium Kopalni Soli „Wieliczka”, które status uzdrowiska uzyskało w sierpniu 2011 roku, dzięki wieloletnim staraniom tamtejszych władz; tym samym stało się pierwszym w Polsce statutowym podziemnym uzdrowiskiem.
Pani Doktor, jaka jest główna działalność lecznicza uzdrowiska?

Dr n. med. Katarzyna Kruczak: Sanatorium Uzdrowiskowe w Kopalni Soli w Wieliczce prowadzi unikatową na skalę światową aktywną rehabilitację układu oddechowego w warunkach subterraneoterapii (sub terra – pod ziemią) 135 m pod ziemią, na III poziomie kopalni wielickiej w dwóch leczniczych komorach „Jezioro Wessel” oraz „Stajnia Gór Wschodnich”. Sanatorium jest kontynuatorem XIX-wiecznej tradycji uzdrowiskowej, której inicjatorem był dr Feliks Boczkowski oraz zapoczątkowanego w latach 50. XX wieku – przez prof. Mieczysława Skulimowskiego – leczenia metodą subterraneoterapii, czyli oddziaływania specyficznego mikroklimatu solnych wyrobisk kopalni wielickiej na organizm człowieka.

Co decyduje o skuteczności leczenia chorób układu oddechowego w podziemnym sanatorium?

Podstawową rolę w mechanizmie leczenia odgrywa unikatowy mikroklimat, który cechuje: wyjątkowa czystość bakteriologiczna, stała temperatura powietrza 10oC – 12oC, wysoka wilgotność względna powietrza (ok. 80%), duża zawartość chlorku sodu (24 mg/m3) oraz takich pierwiastków jak magnez, mangan i wapń.

Zdrowotne wartości mikroklimatu zależą od naturalnych własności bryły solnej, odpowiedniej, stale monitorowanej wentylacji i wilgotności oraz dużej powierzchni komór leczniczych.

Wielu chorych powracających do Kopalni zgłaszało, że do 6 miesięcy po pobycie znacznie zmniejszyły się u nich dolegliwości astmatyczne oraz zwiększyła się odporność na infekcje dróg oddechowych

Czy każdy pacjent z rozpoznaną chorobą układu oddechowego może zostać pacjentem podziemnego sanatorium?

Niestety nie każdy. Głównym czynnikiem decydującym o skierowaniu jest sprawność ruchowa pacjenta. Pacjent aby dotrzeć do komór leczniczych musi pokonać dość dużą odległość ok. 1000 m. Poza tym nie może to być pacjent z cechami niewydolności krążenia i układu oddechowego, wymagających stałej tlenoterapii. Również pacjenci w okresach zaostrzenia astmy czy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) nie mogą być kwalifikowani do tej formy leczenia i rehabilitacji.

Zatem jakie są wskazania i przeciwwskazania do zabiegów w naturalnych komorach solnych?

Uzdrowisko Kopalnia Soli „Wieliczka” jest wskazane głównie dla osób cierpiących na schorzenia górnych i dolnych dróg oddechowych, takie jak: astma oskrzelowa atopowa i nieatopowa u dorosłych i dzieci, POChP, nawracające choroby nosa, zatok, gardła i krtani, przewlekłe zapalenia oskrzeli i płuc, schorzenia o podłożu alergicznym.

Natomiast przeciwwskazaniem do zabiegów w naturalnych komorach solnych są choroby nowotworowe w okresie do roku od zakończenia leczenia, a w przypadku takich nowotworów jak czerniak, białaczki, chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze – do 5 lat od zakończenia leczenia. Choroby układu nerwowego: padaczka niekontrolowana lekami, choroby endokrynologiczne – nadczynność tarczycy, ciąża, klaustrofobia. Przeciwwskazaniem jest również wspomniana przeze mnie wcześniej niewydolność krążenia w okresie dekompensacji, niewydolność oddechowa wymagająca przewlekłej tlenoterapii oraz dużego stopnia niesprawność ruchowa.

Jakie programy lecznicze są stosowane w sanatorium?

Sanatorium posiada opracowane dwie procedury leczenia, z pobytem dziennym i nocnym. Program leczniczy dzienny obejmuje inhalacje aerozolem solnym połączone z zajęciami ruchowymi (ćwiczenia oddechowe, gry sportowe), leżakowanie, realizowanie programu edukacyjnego, spacer traktem turystycznym.

Sposób dawkowania leczniczego mikroklimatu komór regulowany jest określeniem czasu pobytu w komorze, to zwykle 7-8 godz. Stosowany jest codziennie lub co drugi dzień w czasie 14 lub 21-dniowego turnusu leczniczego. W ciągu 7 godzin oddychania aerozolem solnym w komorze chorzy wchłaniają ok. 85 mg chlorku sodu. Dla porównania podczas inhalacji aerozolu morskiego w ciągu 5-8 godz. wartość ta wynosi tylko 8-14 mg.

Natomiast celem leczenia nocnego jest działanie regenerujące drogi oddechowe (w nocy regeneracja przebiega zdecydowanie lepiej), łagodzenie ataków nocnych astmy oraz poprawa ogólnego samopoczucia, które uzyskuje się w wyniku dobrego, zdrowego snu w czystym powietrzu. Leczenie nocne w komorach podziemnych pozwala na zastosowanie terapii osobom pracującym, które nie mogą przerywać pracy.

Z informacji ogólnie dostępnych wynika, że pobyt leczniczy wzbogacają Państwo również o zajęcia z muzykoterapii. Czy tego typu element jest faktycznie pomocny w terapii? Jak jest odbierany przez kuracjuszy? Według mnie kojarzy się bardziej rekreacyjnie niż leczniczo, ale być może się mylę?

Muzykoterapia wpływa bardzo korzystnie na samopoczucie kuracjuszy – spełnia nie tylko funkcję rekreacyjną, ale również leczniczą. Można ją porównać do zabiegów foniatrycznych, oddechowych, poprawiających pracę przepony, a tym samym wentylację i pojemność płuc.

Nawet jednodniowy pobyt w Kopalni, w środowisku pozbawionym pyłków roślin, jest w stanie złagodzić na jakiś czas uciążliwe objawy alergii

Pani Doktor, a na czym polega różnica w leczeniu – w tym rehabilitację chorych z dolegliwościami układu oddechowego – pod ziemią a na powierzchni?

Powietrze w Kopalni nie zawiera zanieczyszczeń oraz alergenów, w które obfituje współczesne środowisko naturalne na powierzchni ziemi. Znaczna wilgotność zapobiega niekorzystnemu wysuszaniu błon śluzowych w drogach oddechowych, dzięki czemu ułatwia ich oczyszczanie. Ważne jest również działanie bodźcowe codziennych zmian mikroklimatu przy zjeździe pod powierzchnię ziemi i wyjeździe na powierzchnię.

Czy pobyt w leczniczo-rehabilitacyjnych komorach podziemnych gwarantuje zauważalną poprawę stanu zdrowia pacjentów, np. mniejsze zaostrzenia chorób układu oddechowego?

Wielu chorych powracających co roku do Kopalni zgłaszało, że do 6 miesięcy po pobycie tutaj znacznie zmniejszyły się u nich dolegliwości astmatyczne oraz zwiększyła się odporność na infekcje dróg oddechowych. Zmniejszała się też liczba zażywanych leków i konieczność stosowania antybiotyków. Metoda subterraneoterapii może być cenną metodą leczenia alergii pyłkowej w okresie sezonu objawów – poprawia się drożność nosa i węch. Mikroklimat komór łagodzi świąd skóry w przypadku wyprysków alergicznych i łagodzi zmiany wypryskowe.

Jak długi jest okres oczekiwania pacjentów na tego typu świadczenia?

Okres oczekiwania na świadczenia w Podziemnym Ośrodku Rehabilitacyjno-Leczniczym wynosi ok. 1,5 roku, natomiast do Podziemnego Sanatorium Uzdrowiskowego można obecnie dostać się jeszcze bez kolejek po złożeniu wypełnionego wniosku w NFZ.

Oprócz pobytów stricte leczniczych uzdrowisko prowadzi także jednodniowe pobyty profilaktyczno-rekreacyjne dla grup zorganizowanych. Kto może z nich skorzystać? Czy wymagają specjalnych skierowań? I najistotniejsze, czy takie pobyty – jednodniowe lub dwudniowe – mają jakikolwiek sens?

Tak jak sama nazwa sugeruje są to pobyty profilaktyczne, zalecane najczęściej dla pacjentów cierpiących na alergię pyłkową. Z obserwacji wynika, że nawet jednodniowy pobyt w Kopalni, w środowisku pozbawionym pyłków roślin, jest w stanie złagodzić na jakiś czas uciążliwe objawy tej choroby. Te pobyty nie wymagają skierowań od lekarza, może z nich skorzystać każdy zainteresowany.

W dobie medycyny opartej na faktach (EBM) i dominacji ekonomii wskazane jest potwierdzenie skuteczności stosowanych metod. Pani Doktor, czy istnieje naukowa i obiektywna ocena efektywności subterraneoterapii, która potwierdza skuteczność leczenia dróg oddechowych w podziemnych wyrobiskach górniczych?

Do lat 80. XX wieku, prowadzono nadzorowane przez Akademię Medyczną w Krakowie badania nad skutecznością leczenia i mechanizmem subterraneoterapii. Potwierdziły one, że u ok. 60% chorych z astmą alergiczną następuje poprawa już w toku leczenia lub po jego zakończeniu, polegająca na zmniejszeniu zużycia leków i nasilenia ataków duszności w przebiegu astmy oskrzelowej, jak również zmniejszeniu objawów alergii pyłkowej oraz alergii skórnej.

Sanatoria podziemne w wyrobiskach minerałów i soli występują również w innych krajach europejskich. Na Węgrzech znajduje się aż pięć takich sanatoriów, w Niemczech trzy, w tym jedno w byłej kopalni złota w Bad-Gastein, po dwa w Bułgarii i na Słowacji, po jednym we Francji, Włoszech i Austrii. Czy wymieniacie się Państwo doświadczeniami? A może istnieje międzynarodowa współpraca między ośrodkami? Jeśli tak, to na czym ona polega?

Groty solne istnieją również w Czechach, Rumunii i na Ukrainie. Uzdrowisko w Wieliczce współpracuje z sanatoriami podziemnymi w innych krajach w ramach współpracy w Komisji Speleologii działającej przy UNESCO. Współpraca polega głównie na organizowaniu kongresów i wymianie informacji o warunkach klimatycznych i możliwościach leczniczych ośrodków.


Dr n. med. Katarzyna Kruczak jest specjalistą chorób płuc. Pracuje jako starszy asystent w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie na Oddziale Klinicznym Kliniki Pulmonologii oraz w uzdrowisku Kopalnia Soli „Wieliczka”). Prowadzi kształcenie lekarzy rodzinnych, pulmonologów i lekarzy specjalizujących się w tych dziedzinach. Jest autorką wielu doniesień zjazdowych, publikacji oraz programów profilaktycznych z dziedziny pulmonologii, szczególnie gruźlicy. Jest członkiem Europejskiego Towarzystwa Oddechowego (ERS), ponadto bierze aktywny udział w projektach TBNET (organizacja realizująca projekty w dziedzinie gruźlicy pod auspicjami ERS). Jej zainteresowania naukowe dotyczą przede wszystkim gruźlicy i jej zwalczania, a także lecznictwa uzdrowiskowego chorób płuc i alergii.

26.10.2012
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Spirometria u chorych na astmę
  • PEF - szczytowy przepływ wydechowy
  • Densytometria u chorych na astmę
  • POChP a astma - podobieństwa i różnice
  • Astma zawodowa
  • Badania radiologiczne
  • Próba rozkurczowa u chorych na astmę
  • Astma aspirynowa
  • Astma u dzieci - mechanizmy i przyczyny
  • Astma oskrzelowa u dzieci
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta